Bu makalede, kısaltmalarla birlikte kullanılan eklerin doğru yazımı hakkında bilgi verilecektir. Kısaltmalar, yazılı iletişimde sıkça kullanılan bir dil aracıdır ve eklerle birlikte kullanıldığında özel yazım kurallarına tabidir. Bu nedenle doğru yazım kurallarını öğrenmek önemlidir. Makalemizde kısaltmaların ek almasının kurallarını açıklayacağız ve kısaltmalarda eklerin büyük veya küçük harfle nasıl yazılması gerektiğini örneklerle göstereceğiz. Doğru yazım kurallarını bilerek, yazılı iletişimde kısaltmaları doğru ve etkili bir şekilde kullanabilirsiniz.
Kısaltmaların Önemi
Kısaltmalar, yazılı iletişimde sıklıkla kullanılan bir dil aracıdır ve eklerle birlikte kullanıldığında özel yazım kurallarına tabidir. Kısaltmalar, hızlı ve etkili iletişim sağlamak için kullanılan kısa ve öz ifadelerdir. Özellikle mesajlaşma, sosyal medya ve iş yazışmalarında sıkça karşılaşılan kısaltmalar, metindeki yer kaplamasını minimize ederken iletişimin hızını artırır. Ancak, kısaltmalar eklerle kullanıldığında bazı önemli yazım kurallarına dikkat etmek gerekmektedir. Doğru yazım kurallarına uygun olarak kullanılmayan kısaltmalar, anlam kaymalarına, yanlış anlaşılmaya ve iletişim problemlerine yol açabilir.
Kısaltmaların Ek Almasının Kuralları
Kısaltmalara ek getirilirken bazı genel kuralların yanı sıra kısaltmanın kendisine özgü kurallar da dikkate alınmalıdır. Kısaltmalar, yazılı iletişimde sıklıkla kullanılan bir dil aracıdır ve eklerle birlikte kullanıldığında özel yazım kurallarına tabidir.
Öncelikle, kısaltmalara ek getirilirken genel olarak Türk Dil Kurumu’nun 2019 tarihli Dil Kılavuzu’na uyulmalıdır. Bu kılavuzda belirtilen kurallar doğrultusunda yazım yapılmalıdır. Ayrıca, kısaltmanın kendisine özgü kurallar da göz önünde bulundurulmalıdır.
Bu noktada, kısaltmanın sonunda yer alan ünlü veya ünsüz çoğullara ek getirilirken bazı kurallar dikkate alınmalıdır. İki sesli ünlü bulunan kısaltmalarda, ek geldiğinde ünlülerin aynı şekilde korunması gerekmektedir. Ancak, bir sesli ünlü bulunan kısaltmalarda genellikle ek getirildiğinde ünlüler değişebilir. Yine de bazı durumlarda değişim yaşanmaz.
Ayrıca, kısaltmalarda eklerin büyük harfle veya küçük harfle yazılması da önemlidir. Bazı kısaltmalarda ekler büyük harfle yazılırken, bazılarında küçük harfle yazılır. Bu kurallara dikkat edilmelidir ve yanlış bir yazım yapılmamalıdır.
Kısaltmanın Sonundaki Ünlü Çoğullara Ek Getirilmesi
Kısaltmanın sonundaki ünlü çoğullara ek getirilirken, bazı istisnalar ve uyulması gereken kurallar bulunmaktadır. Öncelikle, kısaltmanın sonunda ünlü çoğulu olması gerektiği unutulmamalıdır. Örneğin, “OTOBÜS” kelimesinin kısaltması olan “OTOB.” kelimesine, “OTOBÜSLER” çoğul eki getirilebilir.
Ancak, bazı kısaltmalarda ise çoğul ekiyle birlikte ünlülerde değişiklik yapılması gerekmektedir. Örneğin, “ÜNİVERSİTE” kelimesinin kısaltması olan “ÜNİV.” kelimesine, “ÜNİVELER” çoğul eki getirilirken, “İ” ünlüsü “E” ünlüsüyle değişir.
Kısaltmanın sonunda ünlü çoğullara ek getirilirken dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise vurgu işaretleri kullanmaktır. Özellikle, ek getirilen ünlüde vurgu işareti bulunuyorsa, bu işaretin korunması önemlidir. Örneğin, “TELEVİZYON” kelimesinin kısaltması olan “TV” kelimesine, “TELEVİZYONLAR” çoğul eki eklenirken, “İ” ünlüsündeki vurgu işareti korunmalıdır.
Sonuç olarak, kısaltmanın sonundaki ünlü çoğullara ek getirirken dikkatli olunmalı ve kısaltmanın özelliklerini göz önünde bulundurulmalıdır. Kurallara uygun olarak ek getirildiğinde, doğru ve anlaşılır bir yazım sağlanmış olur.
Kural 1: İki Sesli Ünlü Bulunan Kısaltmalara
Kısaltmaların yanına getirilen eklerin doğru kullanımı, yazılı iletişimde önemlidir. Kısaltmalara ek getirilirken, bazı genel kuralların yanı sıra kısaltmanın kendine özgü kuralları da dikkate alınmalıdır. İki sesli ünlü bulunan kısaltmalarda ise ek geldiğinde ünlülerin aynı şekilde korunması gerekmektedir. Örneğin “AÖF” kısaltmasına “lar” ek getirildiğinde “AÖFlar” şeklinde yazılmalıdır. Benzer şekilde “MÜSİAD” kısaltmasına da “lar” ek getirildiğinde “MÜSİADlar” şeklinde yazılır.
Kural 2: Bir Sesli Ünlü Bulunan Kısaltmalara
Kural 2: Bir Sesli Ünlü Bulunan Kısaltmalara
Bir sesli ünlü bulunan kısaltmalarda, ek geldiğinde ünlüler genellikle değişebilir. Ancak, bazı durumlarda ünlülerde değişim yaşanmaz. Bu durum, kısaltmanın sesli ünlüsünün anlamını veya telaffuzunu etkileyebilecek bir değişiklik gerektirmediği durumlarda geçerlidir. Örneğin, “TBMM” kısaltmasıyla “TBMM’ye” gibi bir ek getirildiğinde, sesli ünlü olan “e” değişmez.
Öte yandan, bazı kısaltmalarda ek geldiğinde sesli ünlülerde değişim yaşanabilir. Örneğin, “TÜBİTAK” kısaltmasına “-nın” eki eklenmesi durumunda, sesli ünlü olan “ı” yerine “i” kullanılır ve “TÜBİTAK’ın” şeklinde yazılır.
Genel olarak, bir sesli ünlü bulunan kısaltmalarda ek getirildiğinde ünlülerin değişebileceği veya değişmeyebileceği dikkate alınmalıdır. Özel durumlar için ise ilgili kelimenin doğru yazımı kontrol edilmelidir.
Kısaltmanın Sonunda Ünsüz Çoğullara Ek Getirilmesi
Kısaltmanın sonunda yer alan ünsüz çoğullara ek getirilirken bazı kurallar dikkate alınmalıdır. Öncelikle, kısaltmanın sonunda yer alan ünsüz çoğulu belirlemek önemlidir. Genellikle kısaltmanın sonundaki harf veya harfler ünsüz olacaktır. Bu durumda, ek getirilirken ünsüz harflerin doğru bir şekilde kullanılması gerekmektedir.
Örneğin, kısaltma olan “TBM” kelimesine ünsüz çoğulu getirmek istediğimizi düşünelim. İki seçenek vardır: “TBMLer” veya “TBMLar”. Kurallara göre, “TBM” kısaltmasında son ünsüz olan “M” harfi kalırken, ek olarak “Ler” eki getirilmelidir. Buna göre doğru yazım “TBMler” olacaktır.
Bununla birlikte, bazı kısaltmalarda son ünsüz çoğulunda ek getirilirken ünsüz değişebilir. Örneğin, kısaltma olan “İB” kelimesine ünsüz çoğulu getirmek istediğimizi düşünelim. Bu durumda, “İB” kısaltmasında son ünsüz olan “B” harfi yerine “P” harfi kullanılır. Ek olarak “ler” eki getirilir ve doğru yazım “İpler” olacaktır.
Ünsüz çoğulu ekleme kurallarına dikkat etmek, kısaltmaların doğru ve anlaşılır bir şekilde yazılmasını sağlar. Bu sayede yazılı iletişimdeki hatanın önüne geçilir ve okuyucuların doğru bir şekilde anlamaları sağlanır.
Kısaltmalarda Eklerin Büyük Harfle Yazılması
Kısaltmalarda Eklerin Büyük Harfle Yazılması
Bazı kısaltmalarda ekler büyük harfle yazılırken, bazılarında küçük harfle yazılır. Bu nedenle, kısaltmalarla birlikte kullanılan eklerin büyük veya küçük harfle yazılıp yazılmayacağına dikkat etmek önemlidir. Genel olarak, yabancı kökenli kısaltmalara ek getirildiğinde ekler büyük harfle yazılırken, Türkçe kökenli kısaltmalara ekler küçük harfle yazılır. Örneğin, NATO, FIFA, UNESCO gibi uluslararası kuruluşların kısaltmalarında ekler büyük harfle yazılırken, tv, dvd, otobüs gibi Türkçe kökenli kısaltmalarda ekler küçük harfle yazılır.