Plaklar, müziği dinlemek için kullanılan analog bir teknolojidir. Plakların çalışma prensibi oldukça basittir. Plakların yüzeyinde bulunan küçük girinti-çıkıntılar, müziğin ses dalgalarını doğru şekilde kaydedebilen bir iğne tarafından okunur. İğne, plak yüzeyinde kayar ve girinti-çıkıntıların yarattığı titreşimleri ses sinyallerine dönüştürür. Bu ses sinyalleri amplifikatöre gönderilir ve müzik hoparlörlerden dinlenebilir hale gelir. Plakların çalışma prensibi kadar, plak tipleri ve nasıl çalındıkları hakkında da bilgi sahibi olmak önemlidir.
Plakların Tarihi
Plaklar, günümüzde en sevilen koleksiyonluklar arasında yer aldığı için, onların tarihini bilmek hayranlarına keyif verebilir. Plakların tarihi, 1800’lü yıllara kadar dayanmaktadır. İlk plaklar, 1877 yılında Edison tarafından icat edilmiştir. Ancak, daha sonra Berliner isimli bir mucit tarafından 1887 yılında geliştirilmiş ve ilk olarak “gramofon” olarak adlandırılmıştır. Plaklar, ilk olarak sadece bir yüzeyde kaydedilmişlerdir ve her iki yanı kullanılmazdı. Daha sonra geliştirilen teknolojide, her iki yüzey kullanılmaya başlamış ve 78 devirde çalınan plaklar tek taraflı olarak piyasaya sürülmüştür.
- Plakların ilk zamanlarda “shellac” malzemeden yapıldığı belirtilir.
- 1948 yılında, Columbia Records, 33 1/3 devirdeki 12 inç plakları piyasaya sürerek, albüm formatının temelini atar.
Plakların tarihi, teknolojinin gelişmesi ve araçların hızla artmasıyla birlikte, dijital müziğin ortaya çıkması ile değişmeye başlamıştır. Bugün, plakçılar, koleksiyon amaçlı ve nostaljik bir zevk olarak hala plakları tercih etmektedirler.
Plak Çeşitleri
Plakların farklı çeşitleri vardır ve her biri kendine özgü özelliklere sahiptir. Öncelikle, 78’lik plaklar eski moda ve daha az bilinen bir çeşittir. Boyutları diğer plaklardan daha büyük olmasına rağmen, daha kısa oynatma sürelerine sahiptirler. 45’lik plaklar genellikle popüler şarkıların tekli versiyonları için kullanılır ve daha kısa bir oynatma süresine sahiptirler. En popüler plak çeşidi olan 33’lük plaklar ise albümler ve uzun çalma kayıtları için kullanılır. Bu çeşit plaklar genellikle daha kaliteli ses çıkışı sunarlar ve daha uzun oynatma süresine sahiptirler. Ayrıca, EP ve LP gibi daha özel plak çeşitleri de mevcuttur. EP’ler daha kısa kayıtlar için kullanılırken, LP’ler ise tam albümler için kullanılır ve diğer plaklardan daha büyük boyutlara sahiptirler.
78’liler, 45’likler ve 33’lükler
Plaklar, müzikseverlerin vazgeçilmez parçalarından biridir. Ancak plaklar birbirinden farklı boyutlarda ve çalma hızlarında gelir. 78’likler, 45’likler ve 33’lükler en yaygın plak türleridir. 78’liklerin hızı diğer plaklardan daha yüksek, ancak çalma süresi daha kısadır. 45’likler, single olarak adlandırılan parçaları tek bir plakta saklayan plak türüdür. Çalma hızı 33’lüklere göre daha yüksektir ve çalma süresi de kısadır. 33’lükler, LP olarak adlandırılan plaklar olarak bilinirler. Çalma hızı diğer plaklardan daha düşük ve çalma süresi daha uzundur. Genellikle popüler müzik albümleri 33’lüklerde yayınlanır.
Boyutlar ve Çalma Süreleri
Plakların boyutları, türüne göre değişir. En çok bilinen plak boyutları 78’likler, 45’likler ve 33’lüklerdir. 78’likler, 25 cm (10 inç) çapındadır ve her yüzünde yaklaşık 3 dakikalık müzik bulunur. 45’likler ise daha küçük bir boyutta ve 17 cm (7 inç) çapındadır. Her yüzünde yaklaşık 4 dakikalık müzik barındırır. En sık kullanılan plak boyutu olan 33’lükler, 30 cm (12 inç) çapındadır ve her yüzünde 20-25 dakika arası müzik bulunur. Plakların çalma süreleri, boyutlarına ve dönemin teknoloji seviyesine bağlı olarak değişir.
Tarzlarına Göre Farklılıklar
Plaklar, müzik tarzlarına göre değişen içerikleri ile farklılık gösterebilir. Örneğin, rock ve metal gibi şiddetli ve yüksek sesli müzikler, daha kaliteli bir ses deneyimi yaşamanızı sağlar. Diğer yandan, klasik müzik ve caz gibi daha yavaş ve düşük bir sesle çalınan müzikler, daha net bir ses kalitesi sunar. Ayrıca, pop müzik ve hip-hop gibi dijital müziğe daha yakın olan tarzlar, daha temiz bir ses ile çalınabilir. Unutulmaması gereken şey, plakların müzik tarzına göre değişen içerikleri olduğudur ve müzik severlerin tarzlarına ve zevklerine göre seçimler yapması gerekmektedir.
EP’ler ve LP’ler
EP ve LP, plakların farklı türleridir. EP, Extended Play’in kısaltmasıdır ve genellikle 4-6 şarkılık bir albüm olarak piyasaya sürülür. LP ise Long Play sözcüklerinin kısaltmasıdır ve bir albümdeki şarkı sayısı LP’ye göre daha fazladır. LP’ler genellikle 10-12 şarkı içerir. Ayrıca, LP’ler genellikle 33 1/3 rpm hızında dönerken, EP’ler 45 rpm hızında dönebilir. Her iki tür de plak koleksiyoncuları tarafından çok değerli kabul edilir ve koleksiyoncular için vazgeçilmez birer parçadırlar.
| EP | LP |
|---|---|
| 4-6 şarkı | 10-12 şarkı |
| 45 rpm hızında dönebilir | 33 1/3 rpm hızında döner |
Plak Nasıl Çalınır?
Plakların çalınması oldukça basit bir işlemdir. İlk önce, plak çalma cihazınızı doğru bir şekilde seçmelisiniz. Plak çalma cihazları manuel ve otomatik olmak üzere iki türlüdür. Manuel plak çalma cihazlarında iğneyi elle plak üzerine yerleştirirsiniz, otomatik plak çalma cihazlarında ise bu işlem motor tarafından yapılır.
Plak çalma cihazınıza plak yerleştirdikten sonra, iğneyi plak üzerine yerleştirin. Plağın etrafında bulunan hız ayarı düğmesi ile plağın dönme hızını ayarlayabilirsiniz. Plağın yanında bulunan ton kolunun yanındaki düğme ile ses ayarlarını yapabilirsiniz.
Plaklar hassas çizgiler içeren oldukça kırılgan bir malzemedir. Bu nedenle plaklarınızı dikkatli bir şekilde tutmanız ve temizlemeniz önemlidir. Plakları temizlemek için özel plak temizleme spreyleri ve fırçaları kullanabilirsiniz.
Plak Çalma Cihazları
Plak çalma cihazları, plakları çalmak için gereklidir. Plak çalma cihazları, manuel ve otomatik olarak çalışabilen iki ana tipe ayrılır. Manuel olanlar, plakları elle çevirmek için bir kolu olan cihazlardır. Otomatik olanlar ise, plakları kendileri çevirir ve iğneyi otomatik olarak yerleştirir.
Plak çalma cihazlarının özellikleri arasında plak yerleştirme, hız ayarı ve ses ayarları bulunur. Plak çalma cihazlarının hedef pazarları genellikle müzik meraklılarıdır.
Plak çalma cihazı satın alırken dikkat edilmesi gereken birkaç özellik vardır:
- Plak çalma hızları: 33 rpm ve 45 rpm olan iki ana hız vardır.
- İğne tipi: Diamant (elmas) veya safir iğneler, ses kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.
- Ses çıkışı: Plak çalma cihazının ses çıkışı, hoparlörlerin gücüne göre farklılık gösterir ve mükemmel bir ses kalitesi için uygun bir eşleşme gereklidir.
Plak çalma cihazları, bazı insanlar için bir yatırım niteliği taşırken, diğerleri için bir hobi olarak kalır. Ancak, uygun şekilde kullanılırlarsa, plak çalma cihazları, müzik keyfini tamamen farklı bir düzeye çıkarabilir.
Plak Bakımı
Plaklar hassas malzemelerdir ve belli bir bakım gerektirirler. Plakların ömrünü uzatmak için doğru şekilde saklanması ve temizlenmesi önemlidir. Plaklar, nemden ve doğrudan güneş ışığından uzak tutulmalıdır. Plakların doğrudan güneş ışığına maruz kalması, plaktaki renk solmasına ve çatlaklara sebep olabilir. Ayrıca, plaklar yatay olarak saklanmalıdır, dikey değil. Bu şekilde, plaklar daha uzun süre dayanır. Plakların temizlenmesi için özel bir temizleyici kullanılması önerilir. Bunu yapmak istemeyenler, bir miktar saf alkol ve bir mikrofiber bez kullanarak plaklarını temizleyebilirler.
Plaklar Neden Popüler?
Plaklar, dijital müziğe rağmen hala popüler ve önemli bir yere sahip. Bunun en önemli nedeni, plakların sunduğu eşsiz ses kalitesidir. Plaklar, analog teknolojisi sayesinde müziği orijinal kaydedildiği şekliyle dinleme imkanı verir. Bu, kaydedilen müziğin tüm ayrıntılarının duyulmasını sağlar. Ayrıca, plakların nostaljik değeri de var. Birçok insan, plakların nostaljik atmosferinin keyfini çıkarmak için hala plak dinlemeye devam ediyor. Plakların fiziksel varlığı, bir albümün kapak tasarımını ve notlarını gösterme imkanı verir. Plaklar, dinleme deneyiminden öte bir koleksiyon parçası da olabilir.
Ses Kalitesi
Plaklar, dijital müzikle karşılaştırıldığında daha iyi bir ses kalitesi sunar. Plaklar, analog bir kayıt yöntemi kullanır ve ses dalgalarını direkt olarak plak üzerine işler. Bu sebeple, kayıtlı olan sesin detayları daha iyi bir şekilde duyulabilir. Dijital müzikte ise, sesler önce sayısal bir formata dönüştürülür ve bu süreçte bazı detaylar kaybolabilir. Bununla birlikte, plaklar daha eski bir teknoloji olduğu için, iyi bir plak çalma cihazı ve kaliteli bir plak ile ses deneyimi daha da artırılabilir.
Nostalji
Plaklar, geçmiş yılların müzik deneyimini yaşatan ve nostalji duygusunu körükleyen bir yere sahiptir. Eskiden plaklar, gençlerin evde vakit geçirmek için bir numaralı eğlence kaynağıydı. Günümüzde ise, birçok insan eski günlerini yeniden hatırlamak, anılarını canlandırmak ve nostalji yaşamak için hala plak dinlemeyi tercih ediyor. Her ne kadar dijital müzik teknolojisi ilerlese de, birçok müzik tutkunu plak seslerinin ince ayrıntılarını ve hislerini yaşamak için hala bu yöntemi tercih ediyor. Plaklar, nostalji yaratan eşsiz bir müzik deneyimi sunar.